buzdolabı yaygınlaşmadan önce kullanılan eşya – Tıbbiyeli Sözlük

buzdolabı yaygınlaşmadan önce kullanılan eşya

görsel


(bkz:Tel dolap)
Eskiden evlerde buz dolabı daha icadedilmemişken. Kısa süreli kullanılacak gıdaların muhafaza edilmesi için kullanılan eşya. Soğutucu özelliği olmasada gıdanın içinde muhafaza edilen gıdaların ömrünü bir nebze olsun uzatır. Gıdanın barındırdığı suyun sıcaktan kokuşmadan buharlaşmasını sağlar. sineklerin giremeyeceği kadar küçük aralıklı tel örülerek imal edilir. Tamamı ahşaptır.

Nenemgilin evinde de aynısı vardı. Evet aynı renk(*)

(bkz:nostalji)
(bkz:nerden nereye hey gidi günler)
Buzdolabı yokken ne vardı bilmiyorum ama bu başlık bana bir yöntem hatırlattı, sizle paylaşmak isterim. Eş-dostla ortamı kurdunuz, piknik,deniz vs. bir etkinlik yapacaksınız, yaz ayındasınız, canınız buz gibi karpuz çekti lakin satın aldığınız karpuzu soğutma imkanınız yok. Hemen karpuzu ikiye bölüyorsunuz, kırmızı kısımlar üste gelip güneş ışığını doğrudan alacak biçimde dilimleri bekletiyorsunuz, 5 dk. sonra içinizi ferahlatacak bir karpuz elde ediyorsunuz. Mantık, buharlaşma sonucu karpuzun ısısının düşmesi. Afiyet olsun.
birkaç sene önce cevabını çok merak edip büyüklerime sorarak öğrendiğim soru.anneannemin çocukluğunda yoğurt, tereyağı gibi hemen bozulabilen yiyecekleri topraktan yapılmış çömleklere koyup çömleği kalın bezlerle on kat sarıp yerin altına gömüyorlarmış. akşamları çömlekleri çıkarıp soğumasını sağlayarak gündüz(sabah ezanı vakitlerinde) yerin altına koydukları yoğurdun içinde soğuk havanın hapsolmasını sağlıyorlarmış. çok zahmetli fakat el emeği olan bu yöntem, bence çok mantıklı, yiyeceklerin kıymetini anlatan cinsten.
Baharat yolu vardı. Şaka değil. Uğruna onca çıkan savaşın sebeplerinden biridir. Yiyecekleri bozulmadan saklamanın en eski yollarından biridir.



Aklıma ilk gelen tuz türevi baharatlardır. Kaya tuzu, limon tuzu.. Hala bakliyatların içine kurtlanmaması için bir avuç koyulur.



Hidistandan başlayıp bu topraklara kadar uzanan bu yolda ki baharatlar pul biber, kekik, nane, sumaktan ibaret değil. Bu çoğrafyaya maliyetinden ötürü artık uğramayan bir sürü baharat var. Zamanla bu yoldaki hakimiyetimizi kaybetmemizle, ümit burnunun bulunmasıyla, ulaşımda kolaylığın artmasıyla günden güne baharatları bu amacıyla kullanmamaya başladık.
Aaaa, bu benim güvercin evim degil mi ya?Tanımı olmayan bi baslik nabalim?

Etler için tuz kullanılırdı. Hala hatirliyorum, kocaman kaya tuzlariyla rahmetli babaannemin evinde oynadigim zamanlari
Eşya değil de maddeler kullanırdı daha çok diye cevap vereceğim bașlıktır. Mesela benim memleketimde tek çare olarak tuzu bulabilmișler sanırım. Çok da mantıklı,gölden tuzu çıkar her şeye kullan. Tuzlu balık, tuzlu et, tuzlu peynir(otlu peynir), kurutulmuş sebze (teknik olarak tuzla yapılıyor bu işlem), turşu...

Bir de babaannemlerin kilerinde su yolu vardı. Oraya bozulacak şeyleri koyarlardı, dağdan akan buz gibi su da onlara buzdolabı işlevi görürdü.

Bir de bizde kurut dediğimiz bir şey vardır. Tuzlu cacık gibi bir şey küçük küçük toplar halinde kurutulur. Zaten yöresel yemeklerin çoğunda da kurut kullanılır.

Tatlı besinleri de ya reçel yapmışlar ya da kurutmușlar.

Yani insanoğlu her türlü başının çaresine bakmıştır.
Onu bilmem ama, biz lisede yatılı okurken -20leri gören güzel memleketimde, evden getirdiğimiz kumanyaları pencerenin dışına koyardık. Çoğu zaman donardı.
Kiler vardı. Saklama yöntemleri farklıydı. Kurutma tuzlama tütsüleme çömlekte saklama toprağa gömme, biraz daha yakın tarih gelirsek konserve vb gibi biraz daha zahmetli ve garantisi olmayan yöntemler kullanıyordu. Zaten yazın gıdaya ulaşım kolaydı depolama kış için gerekliydi. Kışında hava soğuk olunca doğru saklama yöntemiyle sizi yaza çıkarıyordu. Emrah Sefa Gürkan hocanın dediği gibi tarihin en büyük icadı buzdolabıdır. Bu yöntemlerin zahmeti çok ve garantisi yok. Hele hele steril tutabilip enfeksiyon kapmamak(ki eskiden antibiyotik de yoktu) tamamen şans işiydi. Hakketen büyük icatmış buzdolabı. Gıda sorununa etkili bir çözüm