ülkemizde çok bilinmese de dünya çapında ciddi öneme sahiptir öyle ki herkesin bildiği stonehengeden 5bin sene önce yapılmış bir yer . tüm bilinen inanç tarihini değiştirmiş,bir çok görüşü yıkmış bir coğrafyadır. bir türlü gitmek kısmet olmadı ama ilk fırsatta gideceğim yerdir. ayrıntılı bilgi edinmek isteyenler için klaus schmidt'in kitabını şiddetle öneririm
"Normalde öncüler bir köy inşa eder ve köy büyüyünce ortasına bir tapınak kurarlar. Fakat göbekli tepe bulguları, ilk önce tapınağın yapıldığını ve köyün daha sonra tapınak çevresinde geliştiğini gösteriyor."
Sapiens-harari/syf 102
Harari kitabında bu tarz taştan anıtların dünyanın her yerinde olduğunu söylüyor. Mesela britanyadaki stonehenge'yi örnek gösteriyor. Fakat göbekli tepe herkesi şaşırtmış. Stonehenge mö 2500 yılında bir tarım toplumu tarafından yapılmış olmasına karşın göbekli tepe mö 9500 de avcı toplayıcı insanlar tarafından yapıldı. Avci toplayıcılar daha sonra bu bölgede köy kurup tarım yapmaya başladı. Bu da akla şunu getiriyor. Belki de sapiensin yerleşik hayata geçmesinin asıl sebebi tarım değil de bir tapınakta ibadet etmek istemesiydi. tapınakta yaşamaya başladıktan sonra yiyecek ihtiyaçlarını buğday yetiştirmeyi öğrenerek gidermiş olabilirler.
Ayrıca göbekli tepe ilk evcilleştirilmiş buğdayın 30 km uzaklıktaki karacadağda ortaya çıkmasından dolayı ayrı bir öneme sahiptir.
sapiens hayvanlardan tanrılara kitabını tavsiye ederim.