özgür irade

"Çağdaş dünya görüşümüzde, artık bilimin bir biçimde, Tanrı'nın yerini aldığını düşünmek kolay. Ama bazı felsefe sorunları hala sorun olarak varlığını sürdürüyor. Örneğin özgür irade sorunu. Eğer Tanrı önceden yapacaklarımızın hepsini biliyorsa nasıl özgür irademiz olabilir? Artık dünyanın aynı temel fizik yasalarıyla işlediğini biliyoruz, ve bu yasalar dünyadaki her şeyi yönetiyor. Şimdi bu yasalar çok güvenilir olduklarından, teknolojik başarıları da olanaklı kılıyor. Kendine bir bak. Biz de fiziksel bir sistemiz. Davranışlarımız temel fizik yasalarının bir istisnası değil. Bu açıdan da özgür iradeye pek yer kalmıyor. Ama soru yine de karşında. Bireyselliği düşünürsün, örneğin kim olduğunu. Kim olduğun çoğunlukla seni var eden özgür seçimlerdir. Ya da sorumluluklar alırsın. Sadece sorumlu da tutulabilirsin. Özgür iradenle yaptığın şeylerden dolayı suçlu bulunabilir veya saygı duyulabilirsin. Soru hep geri gelir ve biz gerçekte de bunu çözemeyiz. Tüm kararların gerçekten de bir bilmeceye benzemeye başlar. Nasıl olduğunu düşün. Beyninde biraz elektriksel etkinlik vardır. Nöronlar ateş alır. Sinir sistemine sinyal göndermeye başlarlar. Kas liflerine doğru ilerler. Seğirirler. Diyelim kolunu uzatırsın. Sanki senin bir parçan kendiliğinden hareket ediyor gibidir, ama bu sürecin her bölümünün her noktası fizik yasalarıyla yönetilir. Başlangıç koşullarını Büyük Patlama oluşturmuş gibi gözüküyor. Geri kalan her şey bunun bir reaksiyonu gibi... Özel olduğumuzu düşünüyoruz ama şimdi bu tehlike altında. Bana Kuantum mekaniğini soracaksınız. Gerçekten de Kuantum bir olasılıklar teorisi. Olasılıklara yer var. Daha gevşek. Belirlenimci değil. Ve bizim özgür iradeyi anlamamızı sağlıyor. Ama ayrıntılara bakmak hiç işe yaramaz. Özgürlük bir olasılıklar sorunu mudur? Kaotik bir sistemde yer değiştiren rastlantı mıdır sadece?"



(bkz:waking life)

Psikiyatri uzmanı Prof. Dr. Nevzat TARHAN irade için:



İrade otomobilde şoför, uçakta otomatik pilot gibidir. Otomobilin direksiyonu da mantıktır. Hayvanlarda otomotik pilot vardır. Onların ne yapacağı bellidir ama insanlarda otomasyonun yerini ‘cüz-i irade’ denilen seçme yeteneği alır. İyi-kötü, doğru-yanlış konusunda insana direksiyonu sağa ya da sola kırma hürriyeti verilmiştir. Hayvanlarda sınırlı sayılabilecek bir alanda özgürdür.

İnsanlarda özgürdür, fakat GENLERİNİN izin verdiği kadar. Duyguların sınırlarını genler belirler. Otomatik pilotta yapılacaklarla ilgili oynama olmaz. Bu, bilgisayardaki Windows programına benzer. Windows bir işletim sistemidir ve kimse ‘Windowsu istediğim şekilde kullanacağım’ diyemez. Ancak program izin verdiği ölçüde programda değişiklik yapılabilir eğer illa ki değiştireceğim denilirse sistem çöker. Bu yüzden İNSANIN YARARI, biyolojik yapısına uygun davranmasındadır. Nasıl bilgisayarın işletim sistemini en iyi bilen onu kuran kişi ise, insanın yazılımını da onu Yaratan bilir.

Nevzat TARHAN/Duyguların psikolojisi

tam olarak özgür mü irademiz bilinmez.

bilinçaltı, bilinçten 6 8 saniye önce kararı vermiş oluyor. farkındalık 6 8 sn sonra çıkıyor.

Özgür irade nedir? Seçimlerimizi belirleyen bir unsur mu? Yoksa seçimlerimiz doğa yasalarına bağlı olarak mı gelişir..?

Teist argüman; Özgür iradeyi bir tanrının, bütün kararlarımızı ve davranışımızı yönettiğini ve yaşamımız içerisinde yaptıklarımızdan dolayı bize sunmuş olduğu (cennet/cehenem) yerde (cezalandıracağını/ödüllendireceğini) söyler. Teist argümanlar baştan aşağı tutarsızdır. Kader ile çelişir.

Determinizm ise; herşeyin bir neden-sonuç içerisinde olduğunu ve bunların birbirini tetiklediğini Özgür iradenin olmadığını savunan çağdaş bir görüştür.

temel ölçeğe indiğimizde maddeye yani, fiziksel ve kimyasal bir açık sistem olduğumuzu düşünürsek, yaptığımız herşeyin doğa yasaları gereğince neden-sonuç ilişkisi çerçevesinde gerçekleşir. Özgür irade bir yanılsamadır.

Edit; buraları tekrardan düzeltirim